İnfertilite Nedir?

 

İnfertilite nedir?

İnfertilite, çoğu çift için en az bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız cinsel ilişki olmasına rağmen hamile kalınamaması olarak tanımlanmaktadır. Olguların yaklaşık üçte birinde erkek, üçte birinde kadın, kalan vakalarda ise her iki bireyi de ilgilendiren sorunlar izlenmekte yada açıklanabilir bir neden ortaya konulamamaktadır.

Ne Zaman Jinekoloğa Gidilmeli?

  • En az bir yıl boyunca düzenli korunmasız cinsel ilişki olmasına rağmen hamile kalınamamışsa
  • 35 yaş ve üzerinde, altı ay veya daha uzun süredir gebe kalmaya çalışıyorsanız
  • 40 yaşın üstündesiniz
  • Adet düzensizliği veya adet olamama şikayetiniz varsa
  • Adet dönemleriniz ağrılı ise
  • Bilinen bir doğurganlık probleminiz varsa
  • Endometriozis veya pelvik inflamatuvar hastalık tanınız varsa
  • Birden fazla düşük yapmışsanız
  • Kansere karşı tedavi gördüyseniz
  • Ailenizde infertilite sorunları olan başkaları varsa

Partneriniz/eşinizde:

  • Düşük sperm sayısı yada spermle ilgili bilinen bir sorun varsa
  • Testis, prostat veya cinsel ilişkiyle ilgili sorunları varsa
  • Kansere karşı tedavi gördüyse
  • Varikosel mevcutsa hekiminize başvurun.

İnfertilite nedenleri nelerdir?

Erkek infertilitesinin nedenleri:

  • İnmemiş testisler, genetik defektler, diyabet gibi sağlık sorunları veya klamidya, gonore, kabakulak veya HIV gibi enfeksiyonlar nedeniyle anormal sperm üretimi veya fonksiyonu.
  • Testislerde genişleyen damarlar (varikosel)
  • Testis kanallarının tıkanması gibi yapısal sorunlar üreme organlarının zarar görmesi veya yaralanması
  • Erken boşalma gibi cinsel sorunlar
  • Kistik fibroz gibi bazı genetik hastalıklar
  • Zehirli ve irritan kimyasal maddeler, radyasyon gibi bazı çevresel faktörlere aşırı maruz kalma
  • Sigara, alkol veya madde kullanımı
  • Bazı antibiyotikler, antihipertansifler, anabolik steroidler
  • Saunalar veya sıcak küvetler gibi yüksek ısılı yerlere sık maruziyet
  • Radyoterapi veya kemoterapi de dahil olmak üzere kansere ve tedavisine bağlı hasar

Kadın infertilitesinin nedenleri:

  • Genetik anormallikler
  • Polikistik over sendromu gibi yumurtlamayı etkileyen hormonal bozukluklar
  • Süt hormonu (prolaktin) ve tiroid hormon bozuklukları
  • Doğuştan gelen kadın genital organ anormallikleri
  • Rahimdeki polipler veya rahim şekil anormallikleri
  • Rahim miyomları
  • Tüp hasarı, enfeksiyonu veya tıkanıklığı
  • Pelvik enfeksiyonlar, pelvik inflamatuvar hastalık hikayesi
  • Rahim iç duvar dokusunun (endometriyum) rahim dışına çıkması sonucu ortaya çıkan endometriozis
  • Erken yumurtalık yetmezliği
  • Karın içi veya pelvik cerrahi sonrası oluşabilen karın içi yapışıklıklar ve bantlar
  • Bazı kanserler, radyoterapi ve kemoterapi
  • Diabet, lupus gibi bazı bağışıklığı etkileyen hastalıklar
  • Aşırı egzersiz, yeme bozuklukları

İnfertilite risk faktörleri nelerdir?

  • Yaş. Bir kadının doğurganlığı, özellikle 30’lı yaşların ortasında yaşla birlikte azalır ve 35-37 yaşlarından sonra hızla düşer.
  • Tütün ve tütün ürünleri kullanımı. Çiftlerin bu tarz maddelerin kullanımı hamilelik ihtimallerini azaltmaktadır. Erkeklerde sertleşme problemleri ve düşük sperm sayısı izlenebilir. Sigara kullanan kadınlarda düşük ihtimali artmıştır.
  • Alkol kullanımı. Kadınlar için hamile kalma öncesi veya hamilelik sırasında alkolün ‘güvenli’ denebilecek bir sınırı yoktur. Hamile kalmayı planlıyorsanız alkolden kaçının. Erkekler için yoğun alkol kullanımı sperm sayısını ve hareketliliğini azaltabilir.
  • Obesite
  • Yeme bozuklukları
  • Egzersiz sorunları (yetersiz veya çok yoğun egzersiz)

İnfertilite tanısı nasıl konulur?

İnfertilite testlerinden önce doktorunuz cinsel alışkanlıklarınızı anlamaya çalışır ve bunlara dayalı tavsiyelerde bulunabilir. Bazı laboratuar ve görüntüleme yöntemlerinden faydalanabilir.

Erkekler İçin Testler Nelerdir?

Hamilelik için, testislerin yeterli miktarda sağlıklı sperm üretmesi ve spermlerin kadının vajinasına etkili şekilde boşaltılması ve yumurtaya ulaşarak yumurtayı döllemesi gerekmektedir. Erkek infertilitesi için yapılan testler, bu işlemlerden herhangi birinin bozulmuş olup olmadığını belirlemeye çalışmaktadır.

Genital organların incelenmesi dahil olmak üzere, genel bir fizik muayene sonrasında gerekli görülürse;

  • Semen analizi. Doktorunuz bir veya daha fazla sperma örneği isteyebilir. Semen genellikle mastürbasyon ile veya cinsel ilişki kesilerek ve semeninizi temiz bir kaba boşaltarak elde edilir. Bir laboratuvar meni örneğini analiz eder. Bazı durumlarda sperm idrarda test edilebilir.
  • Hormon testi. Testosteron ve diğer erkek hormonlarının seviyesini belirlemek amacıyla kullanılır.
  • Görüntüleme. Gerekli durumlarda beyin MRG, transrektal veya skrotal ultrasonografi veya vas deferens (vazografi) testi gibi görüntüleme çalışmaları yapılabilir.
  • Testiküler biyopsi. Bazı durumlarda, infertiliteye neden olan anormallikleri saptamak ve yardımcı üreme teknikleriyle birlikte kullanılmak üzere sperm almak için testiküler biyopsi yapılabilir.
  • Genetik testler

Nadiren de olsa, DNA anormallikleri açısından semen örneğini değerlendirmek gibi, sperm kalitesini değerlendirmek için spesifik testler yapılabilir.

Kadınlar için testler nelerdir?

Hamilelik için, kadın üreme sistemi, bir yumurtanın fallop tüplerine geçmesine ve dölleme için spermle birleşmesine izin vermelidir. Döllenmiş yumurta rahime gidip rahim iç duvarına yerleşmelidir.

Normal bir jinekolojik muayene dahil olmak üzere genel bir fizik muayene sonrası spesifik doğurganlık testleri yapılabilir.

  • Hormonal testler. Yumurtalık fonksiyonları ve yumurtlama olup olmadığını belirlemek için yapılabilir.
  • Yumurtalık rezerv testi
  • Görüntüleme yöntemleri. Ultrasonografi, histerosalpingografi gibi.
  • Durumunuza bağlı olarak daha ileri tanı yöntemleri önerilebilir. (histeroskopi, laparoskopi gibi)
  • Genetik testler

İnfertilite değerlendirmeleri zaman zaman rahatsız edici işlemler gerektirebilir ve maliyetli olabilir. Gereken testleri gerekli olduğunda yapmak hekiminizin yönlendirmesi bu süreçte önemlidir.

İnfertilitede tedavi seçenekleri nelerdir?

Tedavi süreci infertilitenin nedeni, süresi, yaş gibi birçok faktöre bağlıdır. Tanı konulamadığı zamanlar olduğu gibi, bazı problemler tanı alsa da düzeltilemeyebilir.

Erkekler İçin Tedavi Seçenekleri

  • Yaşam tarzını ve davranışsal faktörlerin iyileştirilmesi, belirli ilaçların kesilmesini, zararlı maddelerin azaltılması/bırakılması
  • Cinsel ilişkilerin sıklığını ve zamanlamasının iyileştirilmesi
  • Düzenli egzersiz
  • İlaçlar. Bazı ilaçlar, bir erkeğin sperm sayısını ve başarılı bir gebelik elde etme olasılığını artırabilir. Bu ilaçlar, sperm üretimi ve kalitesini de içeren testis fonksiyonunu artırabilir.
  • Ameliyat. Kanal tıkanıklıkları, varikosel gibi durumlar cerrahi olarak düzeltilebilir.
  • Testis veya epidimisten sperm alınması. Bu teknikler, boşalma bir sorun olduğunda veya boşalmış sıvıda hiçbir sperm bulunmadığında sperm elde eder. Yardımcı üreme tekniklerinin planlandığı ve sperm sayımlarının düşük veya başka şekilde anormal olduğu durumlarda da kullanılabilir.

Kadınlar İçin Tedavi Seçenekleri

  • Yumurtlamanın doğurganlık ilaçlarıyla uyarılması
  • Aşılama (intrauterin inseminasyon). Aşılama sırasında sağlıklı sperm, kadının yumurtasını döllenmesi için rahim içine doğrudan yerleştirilir.
  • Doğurganlığı iyileştirmek için cerrahi. Rahim içi polipler, Rahim şekil bozuklukları (rahim içi perde vs) gibi problemler cerrahi ile tedavi edilebilir.
  • Yardımcı üreme teknolojisi (YÜT). In vitro fertilizasyon (IVF), İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) sıklıkla kullanılan yöntemlerdir.

İnfertilite tedavi komplikasyonları nelerdir?

  • Çoğul hamilelik. İnfertilite tedavisinde en sık görülen komplikasyon çoğul gebeliktir. Fetüs sayısının artışı erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek, gebelik şeker hastalığı gibi komplikasyonları artarmaktadır
  • Aşırı yumurtalık uyarılması(OHSS).İlaçlar sonrası yumurtalıkların fazla uyarılarak yüksek miktarda hormon deşarjı yapması ve buna bağlı hafiften ağıra gelişen tablodur. Belirtiler karın ağrısı, şişkinlik ve mide bulantısından acil tedavi gerektiren nefes darlığı, kalp hastalığına kadar gidebilir.
  • Kanama veya enfeksiyon.

Tedavi öncesi ve esnasında neler yapabiliriz?

Başa çıkma ve destek

İnfertiliteye baş etmek kolay olmayabilir. Çiftlerin üzerinde maddi manevi yük oldukça fazladır. Bu nedenle süreç hakkında doktorunuzdan görüşmeniz, gerekirse psikolojik destek almanız önemlidir.

Limitleri belirleme

Tedaviye başlamadan önce çiftlerin hangi prosedürlerin yapılacağını bilmeleri, hangilerinin maddi ve manevi olarak kabul edilebilir olduğunu belirlemeleri sürecin yönetiminde değerlidir. Tedavilerin tekrarlanma ihtimalleri de mevcuttur.

Tüm seçenekleri gözden geçirme

Çiftler, evlat edinme gibi alternatifleri de gerekli durumlarda konuşmalıdır.

Tedavi sırasında duygusal stresin yönetilmesi

Çiftlerin kendilerini ifade etmeleri, suçluluk ve öfkeyi bastırmak yerine gerekirse profesyonel yardım almaları, aile ve arkadaşlarla iletişim halinde kalmaları süreç yönetiminde çok destek olacaktır.

Stresin azaltılması

Bazı çalışmalar psikolojik stres yaşayan çiftlerin infertilite tedavisinde daha düşük sonuç verdiğini göstermiştir.

  • Egzersiz ve sağlıklı bir diyet
  • Sonuçların duygusal etkilerini yönetmek

Hamile kalınamaması yada düşük yapma gibi duygusal stresler, en sevecen ilişkilerde dahi yıkıcı olabilir.

Doğurganlık tedavisi başarılı olsa bile, gebelik sırasında stres yaşamak ve başarısızlık korkusu sık görülür. Depresyon veya anksiyete bozukluğu öykünüz varsa, çocuğunuzun doğumundan sonraki aylarda bu sorunların tekrarlama riski yüksektir.

Çoğul gebeliklerde, gebelik ve doğum sonrası süreçte tıbbi ve duygusal sıkıntılar izlenebilir.

Süreçte nelere dikkat etmeliyiz?

  • Cinsel ilişki zamanının değerlendirilmesi. Yumurtlama zamanından birkaç gün öncesinde başlayıp yumurtlamadan sonraki güne kadar düzenli cinsel ilişki gebelik ihtimalini arttırmaktadır. Yumurtlama genellikle adet döngüsünün ortasında gerçekleşir.
  • Hem kadın hem erkek infertilitesine etkileyebilecek ilaç, tütün kullanımını ve aşırı alkol tüketiminden kaçınılmalı.
  • Sperm üretimini ve hareketliliğini etkileyebileceğinden endüstriyel veya çevresel toksinlere; sıcak küvetler ve buhar banyoları gibi yüksek sıcaklıklara maruziyetten kaçınılmalı.
  • Doğurganlığı etkileyebilecek reçeteli ve reçetesiz ilaçlar doktor bilgisi dahilinde sınırlanmalı.
  • Düzenli egzersiz önemlidir, ancak yoğun şekilde egzersiz yapmak, adet dönemlerinin düzenini ve doğurganlığı etkileyebilir. Düzenli egzersiz ayrıca sperm kalitesini artırabilir.
  • Kafein tüketimi azaltılmalı. Kafeinin güvenli kullanımı konusunda doktorunuza danışın.
  • Kilo kontrolü doğurganlık üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

Şunu bilmelisiniz ki, siz ve eşiniz bebek sahibi olmak için mücadele ediyorsa, yalnız değilsiniz.