Polikistik Over Sendromu (PKOS)

Polikistik over sendromu (PKOS) nedir?

Polikistik over sendromu (PKOS), üreme çağındaki kadınlar arasında yaygın olan  üreme hormonlarının dengesizliğinden kaynaklanan bir durumdur.Yumurtalıklar, her ay sağlıklı bir adet döngüsünün parçası olarak yumurtlama fonksiyonunu yerine getirir ancak PKOS’ta yumurta olması gerektiği gibi gelişmeyebilir veya yumurtlama fonksiyonu yerine getirilemeyebilir. Yumurtalıklar, çok sayıda küçük sıvı kümesi (folikül) geliştirebilir ve yumurtlama düzeni bozulabilir. Bu nedenle PKOS’lu kadınlarda adet düzensizlikleri , hormon dengesizliğe bağlı aşırı tüylenme ve yumurtlama problemi nedeniyle hamile kalmada güçlük izlenebilir.

PKOS kimlerde görülür?

Üreme çağındaki kadınların % 5 ila % 10’unda PKOS izlenmektedir.  Tüm ırk ve etnik kökenlerlerde PKOS riski mevcuttur. Ergenlik döneminde ilk adet döneminden itibaren gelişebilir. Önemli kilo artışı sonrası veya aile hikayesi varsa PKOS gelişimi izlenebilir. Ancak kesin nedeni bilinmemektedir.

PKOS belirtileri nelerdir?

PKOS teşhisi, şu işaretlerden en az ikisinde karşılaştığınızda yapılır:

• Düzensiz adet dönemleri: Seyrek, düzensiz veya uzun adet sikluslar PKOS’un en yaygın işaretidir. Örneğin, yılda dokuz defadan az; dönemler arasının 35 günden fazla olması ve yoğun adet dönemleri izlenebilir.
• Aşırı androjen hormon düzeyleri: Artmış androjen hormonu seviyeleri, aşırı yüz ve vücut tüyleri oluşumu (hirsutizm), şiddetli akne ve bazen de erkek tipi kellik gibi fiziksel bulgulara neden olabilir. Derinin, özellikle boyun kırışıklıkları boyunca, kasıklarda ve göğüslerin altında koyulaşması izlenebilir.
• Polikistik yumurtalık görünümü: Yumurtalıklarınız büyüyebilir ve yumurtalığı çevreleyen yoğun küçük kistik folliküller izlenebilir. Sonuç olarak yumurtalıklar düzenli olarak çalışmazlar.
• Kilo alımı veya kilo vermede zorluk

PKOS belirtileri, obezite durumunda genellikle daha şiddetlidir.

Ne zaman jinekoloğa gitmeliyim?

Adet dönemleriniz hakkında endişeleriniz varsa, çocuk sahibi olmada problem yaşıyorsanız ya da kıllanma artışı, akne ve erkek tipi kellik gibi aşırı androjen belirtileri varsa hekiminize danışın.

Polikistik over sendromunun nedenleri nedir?

PKOS’un kesin nedeni bilinmemektedir. Rol oynayabilecek faktörler şunları içerir:

• İnsülin düzeyinin yüksekliği: İnsülin pankreasta üretilen, hücrelerin vücudunuzun ana enerji kaynağı olan şekeri kullanmasına izin veren hormondur. Hücreleriniz insülinin etkisine direnç kazanırsa, kan şekeri seviyeniz yükselebilir ve vücudunuz daha fazla insülin üretebilir. Aşırı insülin, androjen üretimini artırabilir ve yumurtlada zorlanmaya neden olabilir. Zamanla insülin direnci tip 2 diyabete (şeker hastalığı) neden olabilir.
• Düşük dereceli inflamasyon: Bu terim, beyaz kan hücrelerinin enfeksiyonla savaşmak için maddelerin üretimini tanımlamak için kullanılır. Araştırmalar, PKOS’lu kadınların, kalp ve kan damarı problemlerine neden olabilen ve androjenler üretmek için polikistik yumurtalıkları uyaran düşük dereceli bir inflamasyon tipine sahip olduğunu gösteriyor.
• Genetik: Araştırmalar, bazı genlerin PKOS ile bağlantılı olabileceğini gösteriyor.
• Aşırı androjen hormon yüksekliği: Yumurtalıklar anormal derecede androjen üretir ve kıllanma artışı ve akne ile sonuçlanır.

PKOS diğer sağlık problemleriyle bağlantılı mı?

• Obezite
• Adet düzensizliği
• Akne ve kıllanmada artış
• Şeker hastalığı (Tip 2 diyabet) veya glukoz intoleransı
• Yüksek tansiyon
• İnfertilite (kısırlık)
• Gebelik şeker Hastalığı (gestasyonel diyabet) veya gebeliğe bağlı yüksek tansiyon
• Karaciğerde yağlanma ve ona bağlı tıbbi durumlar
• Sağlıksız yüksek kolesterol düzeyleri
• Metabolik sendrom – yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri ve anormal kolestrol veya trigliserid düzeyleri gibi kardiyovasküler hastalık riskinizi önemli ölçüde artıran bir dizi durum
• Uyku apnesi
• Depresyon, kaygı ve yeme bozuklukları
• Rahimde kötü huylu kitle gelişimi, PKOS ile ilişkilidir.

Tanı nasıl konulur?

PKOS tanısında tek bir test yoktur. PKOS tanısı koymanıza ve belirtilerinizin diğer nedenlerini ekarte etmenize yardımcı olmak için hekiminiz adet dönemleriniz ve kilo değişiklikleriniz gibi tıbbi geçmişinizle ilgili bir araştırma ile başlayacaktır. Sonrasında fizik muayene ve farklı testler yapabilir:

• Fizik muayene: Hekiminiz vücut ağırlığıi vücut kitle indeksi kan basıncı gibi çeşitli parametrelere bakabilir. Kıllanma artışı, insülin direnci ve akne bulgularını değerlendirir. Üreme organlarınızı kitleler, büyüme veya diğer anormallikler açısından inceler.
• Hormonal analiz: Hormon düzeylerini ölçmek için kanınız analiz edilebilir. Bu test, adet düzensizlikleri veya PKOS’u taklit eden olası nedenleri ekarte edebilir. Glukoz toleransını ve açlık kolesterolü ve trigliserit seviyelerini ölçmek için ek kan testleri yapılabilir.
• Ultrasonografi: Hekiminiz, yumurtalıklarınızın görünümünü ve rahim duvarı kalınlığını kontrol eder.

Ayrıca olası riskler açısından ilave testler önerilebilir:

• Tansiyon, glikoz toleransı ve kolesterol ve trigliserid düzeylerinin periyodik olarak kontrolü
• Depresyon ve anksiyete için tarama
• Obstrüktif uyku apnesi taraması

PKOS tedavisi nedir?

PKOS tedavisi, adet düzensizliği, infertilite, kıllanma artışı, akne, obezite gibi durumların düzeltilmesine odaklanmaktadır. Tedavi kişiselleştirilerek, yaşam tarzı değişiklikleri veya ilaç tedavisini içerebilir.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Hekiminiz, düşük kalorili bir diyetle hafif egzersiz aktiviteleri ile birlikte kilo vermeyi önerebilir.  Kilo vermek kan şekeri seviyelerinizi düşürmenize, vücudunuzun insülin kullanma şeklini geliştirmenize ve hormonlarınızın normal seviyelere ulaşmasına yardımcı olabilir. Kilonuzda ılımlı bir azalma bile (örneğin vücut ağırlığınızın yüzde 5 ila %10’unukaybetmeniz) durumunuzu iyileştirebilir. Kilo vermek, hekiminizin PKOS için önerdiği ilaçların etkinliğini artırabilir ve infertilite tedavisine yardımcı olabilir. Az yağlı, yüksek karbonhidratlı diyetler insülin düzeylerini artırabilir. PKOS’unuz varsa, düşük karbonhidratlı bir diyet hakkında hekiminize danışın. Kandaki şeker seviyenizi daha yavaş yükselten karmaşık karbonhidratları seçin.

İlaçlar

Hormon içeren medikal tedaviler tercih edilir. Doğum kontrol hapları, progestin içeren tedavi modaliteleri ve gonadotropinler hormonlarınızı düzenleyerek rahim kanser riskinizi azaltabilir ve anormal kanama, kıllanma ve akne oluşumunu düzeltebilir.

Yumurtlamanıza yardımcı olması ve infertilite için medikal tedaviler önerilebilir.

Metformin: Şeker hastalığı (tip 2 diyabet) için kullanılan bu ilaç, insülin seviyelerini düşürür. Glukoz intoleransınız varsa, metformin ilerlemeyi tip 2 diyabet için yavaşlatabilir ve kilo vermeye yardımcı olabilir. Eğer infertilite için ilaç kullanarak hamile kalmazsanız, doktorunuz metformin eklemenizi tavsiye edebilir. Ancak sivilce ve kıllanma artışı üzerinde çok az etkiye sahiptir.

Aşırı kıllanma gelişimini azaltmak için hekiminiz bir veya birden çok tedavi yönteminitavsiye edebilir:

Doğum kontrol hapları. Bu haplar aşırı büyümeye neden olan androjen üretimini azaltır.

• Anti-androjen ilaçlar: Spironolakton (Aldakton). Bu ilaç, androjenin derideki etkilerini bloke eder, saç dökülmesini, kıllanma artışını ve sivilceyi azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak bu ilaç doğum kusuruna neden olabilir, bu nedenle bu ilacı alırken etkili bir korunma gereklidir. Hamile iseniz veya hamile kalmayı planlamanız önerilmez.
• Eflornitin (Vaniqa). Bu krem, kadınlarda yüzdeki kıl artışını yavaşlatabilir ancak geri dönüşümlüdür.
• Epilasyon / Depilasyon

PKOS’um varsa hala hamile kalabilir miyim?

Evet. PKOS’a sahip olmak, hamile kalamayacağınız anlamına gelmez. PKOS, kadınlarda kısırlığın en yaygın fakat tedavi edilebilir nedenlerinden biridir. PKOS’lu kadınlarda hormonal dengesizlik, yumurtaların yumurtalıklardan büyümesine ve salınmasına engel olur (yumurtlama). Yumurtlama olmaması hamileliği engeller. Hekiminiz sizinle yumurtlamanıza yardımcı olacak ve hamile kalma şansınızı arttırma yollar  hakkında bilgi verecek gerekirse medikal tedavi önerecektir.

Hamile kalmak istersem PKOS için tedavi seçeneklerim nelerdir?

• Kilo kontrolü. Aşırı kilonuz veya obeziteniz varsa, sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivite ile kilo vermek adet döngüsünü daha düzenli hale getirmenize ve doğurganlığınızı artırmanıza yardımcı olabilir.
• Yumurtlamanızı arttıracak medikal tedaviler veya yardımcı üreme teknikleri
• Ameliya Cerrahi, sadece diğer seçenekler işe yaramazsa yapılabilen bir seçenektir. Yumurtalıkların dış kabuğu (korteks) PKOS’lu kadınlarda kalınlaşır ve kendiliğinden yumurtlamanın önlenmesinde rol oynadığı düşünülür. Yumurtalığa uygulanan operasyon, lazer veya elektrikle ısıtılan ince bir iğne kullanarak yumurtalık yüzeyinde birkaç delik açtığı bir ameliyattır. Riskleri hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.

PKOS hamileliğimi nasıl etkiler?

PKOS hamilelikte özellikle gestasyonel diyabet (gebelik şekeri) ile ilişkilendirilmiştir.

Hamilelik sırasında PKOS ile ilgili sorunları nasıl önleyebilirim?

Hamilelik sırasında problem riskinizi aşağıdakiler ile azaltabilirsiniz:

• Hamile kalmadan önce sağlıklı bir kiloya ulaşın.
• Hamile kalmadan önce sağlıklı kan şekeri seviyelerine dikkat edin. Bunu sağlıklı beslenme alışkanlıkları, düzenli fiziksel aktivite, kilo kaybı ve metformin gibi ilaçların kombinasyonu ile yapabilirsiniz.
• Folik asit alın.
• İnositol desteği, yumurtalamanıza yardımcı olabilir. Hekiminize danışın.